O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 5 iyuldagi PQ-3838-sonli “Inson immunologiyasi va genomikasi sohasidagi fundamental va amaliy tadqiqotlar hamda innovatsion ishlanmalarni rivojlantirish bo’yicha qo’shimcha chora-tadbirlar to’g’risida”gi qaroriga muvofiq, O’zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Inson immunologiyasi va genomikasi instituti qoshida hujayra terapiyasi bo’limi tashkil etilgan. 2018 yildan hozirgi kungacha bo’limga O’zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi akademigi, tibbiyot fanlari doktori, professor Aripova Tamara Uktamovna rahbarlik qilmoqda.

Bo’lim laboratoriyalarining optimal ishlash sharoitlarini ta’minlash uchun hujayra mahsulotlari bilan ishlash bo’yicha barcha xalqaro me’yoriy talablarga javob beradigan alohida bino qurilmoqda.

Aripova Tamara Uktamovna – O’zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi akademigi, tibbiyot fanlari doktori, professor.

Ilmiy tadqiqotlar sohasi: immunologiya, immunometabolizm, genetika, hujayra biologiyasi, bioinformatika.

Aripova Tamara Uktamovna – o’zbek olimi-immunolog, O’zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi akademigi, tibbiyot fanlari doktori, professor. O’zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Inson immunologiyasi va genomikasi instituti direktori.

Uning 500 dan ortiq ilmiy nashrlari mavjud bo’lib, ularning asosiy qismi nufuzli xalqaro ilmiy jurnallarda chop etilgan. 42 ta metodik tavsiya, 19 ta monografiya va 3 ta darslik muallifi. 3 ta xalqaro mualliflik guvohnomasi, 25 ta dasturiy ta’minot uchun guvohnoma va 12 ta ixtiro uchun patentga ega.

Aripova T.U. rahbarligida 23 ta doktorlik dissertatsiyasi va 14 ta nomzodlik ishi bajarilgan va himoya qilingan.

Aripova T.U. “Teoretik va klinik tibbiyot” jurnalining bosh muharriri bo’lib, u Markaziy Osiyoda tibbiyot, biologiya va molekulyar genetika sohasida yetakchi nashrlardan biridir.

Aripova T.U.ning O’zbekiston faniga qo’shgan hissasi ko’plab hukumat mukofotlari bilan taqdirlangan.

Aripova Tamara Uktamovna o’z faoliyati davomida ko’plab mukofotlarga sazovor bo’lgan, jumladan, O’zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasining haqiqiy a’zosi etib saylangan; xalqaro TWAS mukofoti (2014), Science leader (Web of Science mukofotlari 2017), Top researcher (Social Sciences, Scopus mukofotlari 2018) sovrindori; Evropa ilmiy-sanoat palatasi tomonidan “Diploma di Merito” va oltin medali bilan taqdirlangan va “Namunali professional faoliyati va tibbiyotga katta hissasi uchun”, Rossiya immunologlar ilmiy jamiyati diplomi va “Immunologiya sohasidagi ajoyib yutuqlar uchun” oltin medali bilan taqdirlangan, akademik N.P. Bochkov nomidagi Tibbiyot-genetik ilmiy markazi tomonidan “Tibbiyot genetikasini rivojlantirishga qo’shgan katta hissasi uchun” oltin medali bilan taqdirlangan; O’zbekiston mustaqilligining 20 yilligi va 25 yilligi munosabati bilan yodgorlik medallari, iqtisodiyot va madaniyatning rivojlanishi, xalq farovonligi, tinchlik va barqarorlikni saqlashga qo’shgan ulkan mehnatlari uchun “Mehnat shuhrati” ordeni bilan taqdirlangan.

1. Ruzibakieva Malika Ruslanovna

2. Adilov Sherzod Farxadovich 

3. Grigoryants Karina Eduardovna

4. Muratkhodjaeva Saodat Abdujabarovna

5. Khakimova Gulshana Bakhtierovna

6. Ryskulov Farukh Tursunbaevich

7. Ramziddinov Jasur Jamolidin ugli

8. Jangavorov Akhmadjon Jakhongir ugl

9. Juraeva Shirin Shukhrat kizi

Hujayra va regenerativ texnologiyalar bo’yicha tadqiqotlar, ishlanmalar va ularni tatbiq etish uchun infratuzilma yaratish va rivojlantirish

Organlar va to’qimalarning tuzilishi va funktsiyalarini tiklashni rag’batlantirish uchun asosiy biologik faol molekulalarni (o’sish omillari, sitokinlar, fiziologik faol moddalar, hujayra madaniyatining boshqa mahsulotlari) aniqlash;
Biomedikal hujayra mahsulotlarini yaratish.
Ilmiy va tibbiy diagnostika muassasalari bilan hamkorlik doirasida ko‘p tarmoqli biobankni shakllantirish.

• EA10-FA-0-10337 (P) “Gетасан va Рутан preparatlarining sitotoksik xususiyatlarini o’rganish va ularning OIV-1 reproduksiyasini OIV infektsiyasiga sezgir bo’lgan turli hujayra modellari bo’yicha bostirishdagi samaradorligi” O’zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Immunologiya instituti 2014-2015 yillar.

• InterPregGen loyihasi №282540 Yevropa Ittifoqining Yetti Ramka Dasturi mavzusi: “Markaziy Osiyo va Yevropa populyatsiyalarida preeklampsiayni genetik tadqiq qilish”.

• TA-FA-A-11-013 (P) “O’simliklardan olingan antioksidantlarning eksperimentda alkogolsiz yog’li jigar kasalligi rivojlanishi va shakllanishiga ta’sirini o’rganish” O’zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Inson immunologiyasi va genomikasi instituti 2017-2018 yillar.

• TA-FA-F-6-003 “Beta-glyukanlar, galaktomannanlar va ularning modifikatsiyalangan hosilalarini normal va onkopatologiya holatida immunologik va gematologik ko’rsatkichlar bilan bog’liqligini o’rganish”, 2019.

• 2020-2022 yillar (OИ) Qohum donoridan buyrak transplantatini erta tashxislash va rad etishni oldini olish uchun dasturiy ta’minot ishlab chiqish.

A. Monografiyalar

1. Aripova T.U. va boshqalar. Erta yoshda birlamchi immunitet tanqisligi (immunitetning tug’ma nuqsonlari) // Monografiya, Toshkent, 2022, 231 b.
2. Aripova T.U. va boshqalar. Navoiy viloyatining kattalar aholisining og‘irligiga qarab, COVID-19da sitokin profili // Monografiya, Samarqand, 2024, 136 bet.

B. Patentlar

1. O‘zbekiston Respublikasi patenti IAP 05730 “Antiallergik ta’sirga ega mahsulot olish usuli” / Aripova T.U., Sagdullaev Sh.Sh., Suyarov A.A., Japorov O.K., Abdullaev N.J., To‘raxo‘jaev M. T., Abduqodirov I. , Xalilov R.M., Madrahimov Sh.M., Kotenko L.D., Rejepov J., Xajiboev T.A.
2. Patent talabnomasi 06.03.2020 y. IAP 20200119. “Allergik teri kasalliklarini davolash uchun malham” / Xatamov X.M., Suyarov A.A., Aripova T.U., Abdullaev N.J., Ziyadullaev Sh.X., Kireev V.V., Sagdullaev Sh.Sh , Komilov X.M., Foziljonova M. Sh., Muxtarov Sh.M., Sotimov G.B.
3. Patent talabnomasi 05.2020 y. IAP 20200203. “Bronxial astmani davolash usuli” / Muxtorov Sh.M., Xatamov X.M., Suyarov A.A., Aripova T.U., Kireev V.V.
4. Ixtirolarga arizalar, IAP 20200036 / Aripova T.U., Kireev V.V., Suyarov A.A., Xatamov X.M., Usmonbekova X.T. Sinovial suyuqlikdagi glyukokortikoidlarga sezuvchanlikni aniqlash usuli.
5. DGU 12771 / Ro‘zimurodov N.F., Aripova T.U., Musaxo‘jaeva D.A., Asqarov T.A., Azizova Z.Sh., Qodirov R.X. “COVID-19 ogirli darajasi kechuvning klinik immunologik prognozlari”, 20.10.2021.
6. Patent talabnomasi No IAP 20210574 “Yuqumli asoratlarni rivojlanishini bashorat qilish va travmatik kasallikning o’tkir va erta davrida ularni korreksiya qilish usuli” / Aripova T.U., Karimov M.Yu., Saloxiddinov F.B., Mirazimov E.B.
7. “Sintetik kannabinoidlar, ziravorlar va antidepressantlarning yangi avlodi uchun kompleks laboratoriya diagnostika metodologiyasini ishlab chiqish” monografiyasining mualliflik huquqi ob’yektlarini saqlash uchun 03.02.2022 yildagi 004575-sonli guvohnoma / Mualliflar: Aripova T.U., A.I.I. Po‘latova L.T., Toshmuxamedova Sh.S., Sirov V.N., Polyarush S.V., Jalilov F.S.
8. Patent IAP 2021 0567 / Pulatova L.T., Qamburova V.S., Shermatov Sh.E., Aripova T.U. “Molekulyar genetik tahlil usullaridan foydalangan holda qishloq xo’jaligi mahsulotlarida genetik jihatdan o’zgartirilgan ob’ektlarni aniqlash usuli”.
9. Patent IAP 2021 0574 / Aripova T.U., Karimov M.Yu., Saloxiddinov F.B., Mirazimov E.B. “Yuqumli asoratlarning rivojlanishini bashorat qilish va travmatik kasallikning o’tkir va erta davrida ularni tuzatish usuli.”
10. FAP 20222019-sonli ariza. “Glyukokortikoidlarga sezuvchanlikni in vitro aniqlash usuli” foydali modelga patent berish to‘g‘risidagi qaror / Kireev V.V., Suyarov A.A., Aripova T.U., Xatamov X.M., Usmanbekova X.
11. FAP 20220220 arizasi. “Bronxial astmani davolash usuli” foydali modelga patent berish to‘g‘risidagi qaror /Muxtarov Sh., Suyarov A.A., Aripova T.U., Xatamov X.M., Kireev V.V.
12. FAP 20220207 arizasi. “Bronxial astmada glyukokortikoidlarga sezuvchanlikni aniqlash usuli” foydali modelga patent berish to‘g‘risidagi qaror /Muxtarov Sh.M., Suyarov A.A., Aripova T.U., Xatamov X.M., Kireev V. .
13. Ariza No FAP 20220212. “Allergik teri kasalliklarini davolash uchun malham” foydali modeliga patent berish to‘g‘risidagi qaror / Xatamov X.M., Suyarov A.A., Aripova T.U., Sagdullaev Sh.Sh., Abdullaev N.J. ., Komilov X.M., Xalilov R.M., Foziljonova M.Sh., Muxtarov Sh.M., Xajiboyev T.A., Alimjanova L.I.
14. Patent IAP20190511. “Spice” sintetik kannabinoidlariga xos antitellar hosil qilish uchun konjugatlar olish usuli” / Polyarush S.V., Aripova T.U., Risqulov F.T., Toshmuxamedova Sh.S., Pulatova L.T.

 IN. Maqolalar

1. Ruzibakiyeva, M. R., Aripova, T. U., Hadjiboev, F. A., Sharipov, V. K., & Azizova, Z. S. (2019). Buyrak transplantatsiyasida takrolimus dozasini tuzatish uchun genotiplash cyp3a5 polimorfizmini qo’llash. Rossiya immunologiya jurnali, 22(2-1), 499-502. https://doi.org/10.31857/S102872210006944-3
2. Qalandarova, A. N., Aripova, T. U. va Eshimbetova, G. Z. (2019). Servikal intraepitelial neoplazi bo’lgan ayollarda o’tkir bosqichlarning mahalliy protein darajasi. Rossiya immunologiya jurnali, 22 (2-1), 290-292. https://doi.org/10.31857/S102872210006604-9
3. Steinthorsdottir, V., McGinnis, R., Williams, N. O., Stefansdottir, L., Thorleifsson, G., Shooter, S., … & Morgan, L. (2020). Gipertenziyaga genetik moyillik Evropa va Markaziy Osiyo ayollarida preeklampsi bilan bog’liq. Nature Communications, 11(1), 5976. https://doi.org/10.1038/s41467-020-19733-6
4. Aripova, T., & Muratxo’jaev, J. (2022). Insonni virusga qarshi himoya qilishning yangi kontseptsiyasi: Bu RNK haqida. Biotibbiyot hisobotlari, 16(4), 1-7. https://doi.org/10.3892/br.2022.1512
5. Muratxo‘jaev, J. N., & Aripova, T. U. (2022). RNK aralashuvi insonning virusga qarshi himoyasining asosidir. Tibbiy immunologiya (Rossiya), 1065-1074. https://doi.org/10.15789/1563-0625-RII-2331
6. Ziyadullaev, X., Xudayberdiev, Sh., Aripova, T. U., Rizaev, J. A., Kamolov, Z. S., Sultonov, I. I., … & Kim, A. A. (2023). Romatoid artritda sinovial suyuqlikdagi immun o’zgarishlar. Immunologiya, 44 (5), 653-662.

https://orcid.org/0000-0002-9309-3933
7. Boʻriev, Z. T., Shermatov, S. E., Usmonov, D. E., Mirzaxmedov, M. K., Ubaydullaeva, K. A., Kamburova, V. S., … & Abduraxmonov, I. Y. (2024). Pomidorda ishlab chiqarilgan qutulish mumkin bo’lgan COVID-19 vaktsinasi TOMAVAC sichqonlar va odamlarning qon zardobida neytrallashtiruvchi IgGlarni keltirib chiqaradi. Oziqlanishdagi chegaralar, 10, 1275307. https://doi.org/10.3389/fnut.2023.1275307
8. Manh-Cuong Vo, Sung-Xun Jung, Van-Tan Nguyen, Van-Dinh-Huan Tran, Nodirjon Ro’zimurod

O‘zbekiston Respublikasidagi hamkorlar:

Toshkent tibbiyot akademiyasi
Tibbiyot xodimlarining kasbiy malakasini oshirish markazi
“Akademik V.Vohidov nomidagi Respublika ixtisoslashtirilgan xirurgiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi” davlat muassasasi
Respublika shoshilinch tibbiy yordam ilmiy markazi
Respublika ixtisoslashtirilgan nefrologiya va buyrak transplantatsiyasi ilmiy-amaliy tibbiyot markazi
O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi Respublika patologik markazi
O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Bioorganik kimyo instituti
EMU universiteti

Xorijiy tadqiqot institutlari:

Lids yurak-qon tomir va metabolik tibbiyot instituti
Global salomatlik va tibbiyot milliy markazi
“Qozog’iston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi Tibbiyot markazi kasalxonasi” RSE
Akademik V.I. nomidagi Transplantologiya va sun’iy organlar milliy tibbiy tadqiqot markazi FSBI. Shumakov” Rossiya Sog’liqni saqlash vazirligi
Rossiya Fanlar akademiyasining Sitologiya fan instituti Federal davlat byudjeti instituti
“Akademik N.P. nomidagi Tibbiy genetik tadqiqotlar markazi” Federal davlat byudjeti ilmiy muassasasi. Bochkova”
Molekulyar biologiya va genetika instituti, “Milliy tibbiy tadqiqot markazi” Federal davlat byudjet muassasasi. V.A. Almazov” Rossiya Sog’liqni saqlash vazirligi
“Eksperimental tibbiyot instituti” Federal davlat byudjeti ilmiy muassasasi
Chonnam milliy universiteti kasalxonasi